İfade Özgürlüğü Derneği’nin Engelli Web 2020 Raporu’na göre; 2020 sonu itibariyle 467.11 web sitesi, farklı kurumlar tarafından verilen 408.808 farklı kararla erişime engellenmiştir.
İstanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yaman Akdeniz ve Uzman Araştırmacı Ozan Güven tarafından hazırlanan raporda; Türkiye’den 467.11 web sitesinin farklı kurumlar tarafından verilen 408.808 farklı kararla erişim engellenmiştir. Ayrıca derneğin raporlama çalışması kapsamında 2020 sonu itibarı ile 150 bin URL adresine erişim engellenmiştir. 7 bin 500 Twitter hesabına, 50 bin tweete erişim engellenmiştir. 12 bin YouTube videosuna, 8 bin Facebook içeriğine erişim engellenmiştir. Ayrıca 6 bin 800 Instagram içeriğine de 5651 sayılı Kanuna istinaden erişim engellenmiştir.
Engelli Web Raporu: birçok web sitesi erişime engellendi –2020’de 15 bin 832 haber ‘yok oldu’
EngelliWeb projesi kapsamında; 2020 yılı içinde tespit edildiği kadarıyla Türkiye’den toplam 58 bin 809 alan adı erişime engellenmiştir. Bu engellemelerin çoğunluğu (yüzde 89); 52.185 alan adı ile BTK Başkanı tarafından 5651 sayılı Kanun’un 8. maddesi kapsamında erişime engellenmiştir.
3 bin 25 alan adına hakimlik, savcılık ve mahkeme kararlarıyla; 1.615 alan adına Sermaye Piyasası Kurulu tarafından tespit edilmiştir. Ayrıca 1.428 alan adına Sağlık Bakanlığı, Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu tarafından tespit edilmiştir. 234 alan adına Spor Toto Teşkilat Başkanlığı, 128 alan adına Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü tarafından tespit edilmiştir. 96 alan adına Tarım ve Orman Bakanlığı, 88 alan adına Tütün ve Alkol Dairesi Başkanlığı tarafından tespit edilmiştir. 4 alan adına Erişim Sağlayıcıları Birliği, 3 alan adına icra müdürlükleri, 2 alan adına Türkiye Jokey Kulübü (TJK) tarafından tespit edilmiştir.
22.554 haber ve kaldırılan, çıkartılan veya silinen 15.832 haber tespit edilmiştir.
URL bazında 4 bin 620 haber içeriği kaldırılmıştır.
2020 yılı içinde, 5651 sayılı Kanun’un 9. maddesi dayanak gösterilerek; 236 farklı sulh ceza hakimliği tarafından verilen karar ile erişime engellenen 5.645 haber adresi tespit edilmiştir. Tespit edilen; 5.645 erişime engelli haberden 4.620 tanesi haber siteleri tarafından bu haberler erişime engellendikten sonra yayından çıkarmıştır.
İfade Özgürlüğü Derneği raporunda, 2020 yılında haberleri erişime engellenen 74 haber sitesine yer verilmiştir. OdaTV, T24, Cumhuriyet, Yeni Akit ve Birgün gibi haber sitelerinin erişimine engellenen haber sayılarında 2019’a göre düşüş tespit edilmiştir. 2019 listesinde yer almayan; 2020’de ise 136 haberi erişime engellenen Tarımdan Haber sitesi 10. sıradan girdi. Tarımdan Haber , Yeniçağ Gazetesi ve ABC Gazetesi erişim engeli getirilen tüm haberleri kaldırırken; sırasıyla Hürriyet, haberler.com, Sabah, Milliyet ve sondakika.com sayısal olarak en çok haberi sitesinden kaldıran medya organları oldu. Diken haber sitesi ise erişime engellenen 19 haberinden sadece 4 tanesini kaldırdı. Aynı zamanda Bianet erişime engellenen 26 haberinden 4 tanesini kaldırdı. Sendika.org 9 erişime engellenen haberinden 2 tanesini kaldırdı. BBC, DW Türkçe, Alevinet, Euronews TR ve Independent Türkçe ise erişime engellenen haberlerinin hiçbirini kaldırmadı.
Kaldırılan içerik oranının artması beklenmektedir.
2019 içerik kaldırma ortalaması yüzde 76 civarında tespit edilmişken; 2020’de bu ortalama yüzde 81 olarak hesaplanmaktadır. Bu yüzden, 5651 sayılı Kanun’da Temmuz 2020’de yapılan ve ‘Sosyal medya düzenlemesi’ olarak bilinen değişiklikler sonrasında bu oranın 2021’de daha da artmasının beklendiği öngörülmektedir.
2020 yılı içinde “en çok haberi engellenen haber sitesi” kategorisinde 2.251 haberi engellenen Hürriyet; birinci sırada yer alır. Aynı zamanda Hürriyet’i, Sabah (1.376) Cumhuriyet (986), Sözcü (918) ve T24 (915) izledi.
URL bazında erişime engellenen 2.251 haberden 1.936 haberi kaldıran Hürriyet yine birinci sırada yer alır. Ayrıca erişime engellenen 1.376 haberden 934 haberi (yüzde 68) kaldıran Sabah ikinci sırada yer alır. Aynı zamanda 915 haberden 884 haberi (yüzde 97) kaldıran T24 üçüncü sırada yer alır. T24’ü, Takvim, OdaTv ve haberler.com izledi.
“Sansür mekanizmasının yıkıcı etkileri devam edecek”
Türkiye’nin dünyadaki durumu Twitter, Facebook, Google, Wordpress, Reddit, TikTok ve Linkedin tarafından yayınlanan raporları değerlendirilmiştir. Raporda 2020 içinde hakkında yasal işlem yapılan sosyal medya hesapları ile ilgili istatistiki bilgilere de yer verilmiştir. Raporda, erişim engelleme uygulamalarının 15. yılına girerken; devletin karmaşık İnternet Sansür Mekanizması daha önce olmadığı kadar canlı, aktif şekilde işlemeye ve gelişmeye devam ettiği belirtilmiştir. 2020 içinde RTÜK’ün de internet ile ilgili yetkisini kullanmaya başlamaktadır. Ayrıca sosyal medya platformlarının da Türkiye’de yasal temsilci bulundurmalarının sağlandığı ifade edilmiştir. Ayrıca şu değerlendirme paylaşılmıştır:
“2020 yılında atılan adımların detaylı değerlendirmesine 2021 raporumuzda yer verilecekken güçlendirilmiş sansür ve kontrol mekanizmasının yakıcı ve yıkıcı etkisi gelecek yıllarda da devam edecektir.”
İfade özgürlüğü derneği hakkında
Merkezi İstanbul’da bulunan İfade Özgürlüğü Derneği (İFÖD) Ağustos 2017’dea kurulmuştur. Bu anlamda, ifade özgürlüğü hakkı ihlale uğrayan veya bu hakkı tehlike altında olan kişilere yaşadıkları ihlallere karşı hukuki yardım sağlamaktır. Bu amaçla araştırma, eğitim, ulusal ve uluslararası iş birliği dahil çalışmalar yapmaktır. Ayrıca bu kişilerin haklarının güvence altına alınmasına katkıda bulunmak amacı ile çalışmalarını sürdürmektedir.
